Vijf oerdriften om rekening mee te houden

We moeten terug naar de natuur, hoor je wel eens. Dan zouden we beter met de aarde omgaan. Want vroeger was alles beter. Toen leefden we nog in harmonie met de natuur.

Leuk bedacht, maar helaas niet waar. In het verleden waren we ons net zo schadelijk voor onze omgeving als tegenwoordig. Het zit in onze genen. De evolutie heeft ons niet uitgerust met duurzaam gedrag. Eerder het tegendeel. Volgens wetenschappers zorgen vijf oerinstincten ervoor dat we de aarde vervuilen en uitputten.

1. Eigenbelang gaat voor algemeen belang

Onze natuurlijke neiging is om eerst voor onszelf, ons gezin en onze gemeenschap te kiezen. Vooral als de lusten persoonlijk zijn en de lasten bij het collectief liggen. Dat zie je goed bij de bankencrisis: zij maken de winst, en als het fout gaat draait de samenleving ervoor op. Een ander voorbeeld is overbevissing: de visser die de laatste tonijn uit de zee vist heeft geluk, de rest heeft niets meer. In dit filmpje van zijn voorstelling Smulpapen legt Erik van Sauers uit waarom hij nog steeds tonijn eet.

2. Liever nu dan later

We hechten meer waarde aan het heden dan aan de toekomst. Het heden is nu, de toekomst is onzeker, dus moet je nu pakken wat je pakken kunt. Nu hebben we nog genoeg en we willen niet graag minder. Hoezo is het dan op voor latere generaties? Dan hebben ze vast wel weer een andere oplossing gevonden. Wie dan leeft, dan zorgt. Nogmaals Erik van Sauers.

3. We zijn geobsedeerd door onze status ten opzichte van anderen

De pikorde in de groep is evolutionair gezien van levensbelang. Hoger op de ladder betekent beter te eten en meer nakomelingen. Gevolg is dat we niet gauw tevreden zijn met wat we hebben. We willen niet onderdoen voor onze buurman. We krijgen liever 100 euro als de anderen 85 euro krijgen, dan 150 euro terwijl de rest 175 euro krijgt.

4. We doen wat de rest ook doet

We zullen het niet gauw toegeven, maar onbewust imiteren we het gedrag van de mensen om ons heen. Ook dit is evolutionair gezien van levensbelang. We konden alleen overleven in de groep en we werden een groep door gezamenlijk gedrag. Maar als je nu de boodschap krijgt dat de meeste automobilisten wel eens wat uit het raam gooien, dan ga je meteen denken dat dat kennelijk de norm is.

5. We negeren ongrijpbare problemen

We kunnen niet omgaan met een probleem als klimaatverandering, omdat het te groot en te onzichtbaar is. Als mens zijn we geneigd om de directe waarneming door te trekken naar het grote geheel. Dus als het hier weer eens goed vriest in de winter, zeggen we meteen dat het wel meevalt met die klimaatverandering. Zoiets als een gemiddelde wereldwijde temperatuurstijging zegt ons helemaal niets.

Wat kun je doen?

Betekent dit nu dat je er niets aan kunt doen als je je omgeving vervuilt? Natuurlijk niet. We zijn meer dan onze instincten. Beschaving is erop gericht om je instincten in toom te houden (dat is trouwens wat anders dan onderdrukken of negeren). Maar als je weet welke onbewuste mechanismen je gedrag bepalen, kun je ze ook gebruiken om je gedrag de goede kant op te sturen. Bijvoorbeeld door je aan te sluiten bij een groep mensen die zeer bewust met hun omgeving omgaan. Dat is gewoon besmettelijk 🙂

Veel plezier met je instincten.

xx Caroline